v3.0 947 Text SM-06_utonul4.551 SM-06_utonul.001 Семидесятый хӱə чухə, ӈуˀəиˀ /нысə…/ нысəдегəй дяӈуруˀ нииӡə хурсəди ӈуəляаиˀ маа… əнты…муӈкуˀ нии дя суəдютугəй. Семидесятый хӱə чухə, ӈуˀəиˀ нысəдегəй дяӈуруˀ нииӡə хурсəди ӈуəляаиˀ маа… əнты… муӈкуˀ нии дя суəдютугəй. Sʼemidʼəsʼatɨj hüə tʼühə, ŋuɁəiɁ nɨsədʼəgəj dʼaŋuruɁ nʼiiðə hursədʼi ŋuəlʼaaiɁ maa… əntɨ… muŋkuɁ nʼii dʼa suədʼütugəj. Sʼemidʼəsʼatɨj hüə tʼühə, ŋuɁəiɁ /nɨsə…/ nɨsədʼəgəj dʼaŋuruɁ nʼiiðə hursədʼi ŋuəlʼaaiɁ maa… əntɨ… muŋkuɁ nʼii dʼasuədʼütugəj. Sʼemidʼəsʼatɨj hüə tʼühə, ŋuɁəiɁ /nɨsə…/ nɨsədʼəgəj dʼaŋuruɁ nʼiiðə sʼemidʼəsʼatɨj hüə tʼühə ŋuɁəiɁ /nɨsə/ nɨsə -dʼə -gəj dʼaŋur -uɁ nʼii -ðə 70-й(Р) год .GEN пора один /жена/ жена -CONNREC -NOM.DU тундра -GEN.PL в.направлении -ABLADV 70th(R) year .GEN time one /wife/ wife -CONNREC -NOM.DU tundra -GEN.PL in.the.direction -ABLADV sʼemidʼəsʼatɨj hüə - tʼühə ŋuɁəiɁ /nɨsə/ nɨsə -dʼə -kəj dʼaŋur nʼii -tə 70-й(Р) год -[GEN] пора один /жена/ жена -CONNREC -NOM.DU тундра -GEN.PL в.направлении -ABLADV 70th(R) year -[GEN] time one /wife/ wife -CONNREC -NOM.DU tundra -GEN.PL in.the.direction -ABLADV num n -n.case advn num /n/ n -n.deriv -n.case-number n -n.case pp -adv.case hursədʼi ŋuəlʼaiɁ maa… əntɨ… muŋkuɁ nʼii dʼa hursə -dʼi ŋuə -lʼai maa əntɨ muŋku nʼii dʼa вернуться -INF быть -LIM -GEN.PL что это.самое дерево -GEN.PL в.направлении ALL .LATADV come.back -INF be -LIM -GEN.PL what sort.of tree -GEN.PL in.the.direction ALL .LATADV hursə -sa ij -raa maa əntɨ muŋku nʼii dʼa - вернуться -INF быть -LIM -GEN.PL что это.самое дерево -GEN.PL в.направлении ALL -[LATADV] come.back -INF be -LIM -GEN.PL what sort.of tree -GEN.PL in.the.direction ALL -[LATADV] v -v.inf v -cl -n.case pr n|v n -n.case pp pp -adv.case suədʼütugəj. suədʼ -tu -gəj аргишить .Vc -PRAES -3DU.S wander .Vc -PRAES -3DU.S suəɁ - -ntu -kəj аргишить -[Vc] -PRAES -3DU.S wander -[Vc] -PRAES -3DU.S v -deriv -v.tense -v.pn В семидесятые годы, одна семья летом возвращаясь с голой тундры в сторону леса аргишат. При расшифровке самой рассказчицей вместо hüə год-Gen было сказано hüaɁ год-GenPl, что более правильно и соответствует переводу: не в 70-м году, ав 70-е годы. 21.826 SM-06_utonul.002 Ну, хурсəбусы… дяӈурə моу нииӡə. Ну, хурсəбусы… дяӈурə моу нииӡə. Nu, hursəbusɨ… dʼaŋurə mou nʼiiðə. Nu, hursəbusɨ… dʼaŋurə mou nʼiiðə. Nu, hursəbusɨ… dʼaŋurə mou nʼiiðə. nu hursə -bu -sɨ dʼaŋur mou nʼii -ðə ну(Р) вернуться -D9 -INF тундра -GEN земля -GEN в.направлении -ABLADV well(R) come.back -D9 -INF tundra -GEN earth -GEN in.the.direction -ABLADV nu hursə -bu -sa dʼaŋur - mou - nʼii -tə ну(Р) вернуться -D9 -INF тундра -GEN земля -GEN в.направлении -ABLADV well(R) come.back -D9 -INF tundra -GEN earth -GEN in.the.direction -ABLADV part v -deriv -v.inf n -n.case n -n.case pp -adv.case Возвращаясь с севера... 25.820 SM-06_utonul.003 Тəкəичу тахариабиˀ, анiкаˀа бигаймəны куəдюмубтаˀа тəтi мыəӡəмты бəтəлиˀə. Тəкəичу тахариабиˀ, анiкаˀа бигаймəны куəдюмубтаˀа тəтi мыəӡəмты бəтəлиˀə. Təkəitʼü tahari͡abiɁ, anikaɁa bigajmənɨ kuədʼümubtaɁa təti mɨəðəmtɨ bətəlʼiɁə. Təkəitʼü tahari͡abiɁ, anikaɁa bigajmənɨ kuədʼümubtaɁa təti mɨəðəmtɨ bətəlʼiɁə. Təkəitʼü tahari͡abiɁ, anikaɁa bigajmənɨ kuədʼümubtaɁa təti -kə -itʼü tahari͡abiɁ anikaɁa bigaj -mənɨ kuədʼümu -bta -Ɂa təti тот -DU -NOM.PL.3SG сейчас большой -GEN река -PROL мужчина -SUPERLAT -AUGM .NOM тот that -DU -NOM.PL.3SG now big -GEN river -PROL man -SUPERLAT -AUGM .NOM that -kəj -tʼü tahari͡abiɁ anikaɁa - bikaj -mənu kuədʼümu -btə -Ɂa -∅ тот -DU -NOM.PL.3SG сейчас большой -GEN река -PROL мужчина -SUPERLAT -AUGM -[NOM] тот that -DU -NOM.PL.3SG now big -GEN river -PROL man -SUPERLAT -AUGM -[NOM] that pr -n.number -n.case-poss adv adj -n.case n -n.case n -adj.deriv -n.deriv -n.case pr mɨəðəmtɨ bətəlʼiɁə. mɨəðə -mtɨ bətəlʼi -Ɂə аргиш -ACC.3SG повести.на.привязи -PF .3SG.S string.of.sledges -ACC.3SG lead.on.a.leash -PF .3SG.S mɨəðə -mtu bətələ -Ɂə -∅ аргиш -ACC.3SG повести.на.привязи -PF -[3SG.S] string.of.sledges -ACC.3SG lead.on.a.leash -PF -[3SG.S] n -n.case-poss v -v.tense -v.pn Они через большую реку (переправлялись), муж взял аргиш жены на прицеп (а их оставил на берегу). 32.351 SM-06_utonul.004 Ныдюм тахариаа нюəты нараану əндыты… барəтəту /там.../ тайӈиə кəитəны. Ныдюм тахариаа нюəты нараану əндыты… барəтəту тайӈиə кəитəны. Nɨdʼüm tahari͡aa nʼüətɨ naraanu əndɨtɨ… barətətu tajŋiə kəitənɨ. Nɨdʼüm tahari͡aa nʼüətɨ naraanu əndɨtɨ… barətətu /tam.../ tajŋiə kəitənɨ. Nɨdʼüm tahari͡aa nʼüətɨ naraanu əndɨtɨ… -dʼüm tahari͡aa nʼüə -tɨ na -raa -nu əndɨ -tɨ женщина -SPEC .NOM теперь ребенок -GEN.3SG с -LIM -LOCADV это.самое -PRAES .3SG.S woman -SPEC .NOM now child -GEN.3SG with -LIM -LOCADV (!!) -PRAES .3SG.S -dʼum -∅ tahari͡aa nʼüə -ntu na -raa -nu əntɨ -ntu -∅ женщина -SPEC -[NOM] теперь ребенок -GEN.3SG с -LIM -LOCADV это.самое -PRAES -[3SG.S] woman -SPEC -[NOM] now child -GEN.3SG with -LIM -LOCADV (!!) -PRAES -[3SG.S] n -n.deriv -n.case adv n -n.case-poss pp -cl -adv.case n -v.tense -v.pn barətətu /tam.../ tajŋiə kəitənɨ. barə -tə -tu /tam/ tajŋiə kəi -tənɨ ждать -IMPF -PRAES .3SG.S /там.далеко/ противоположный .GEN сторона -LOC wait -IMPF -PRAES .3SG.S /there.far/ opposite .GEN side -LOC barə -ntə -ntu -∅ /tab/ tajŋiə - kəi -ntənu ждать -IMPF -PRAES -[3SG.S] /там.далеко/ противоположный -[GEN] сторона -LOC wait -IMPF -PRAES -[3SG.S] /there.far/ opposite -[GEN] side -LOC v -v.deriv -v.tense -v.pn /adv/ adj -n.casen -n.case Жена только с детьми ждет на другом берегу. Не исключено, что "там" - это русское "там", а не начало от "тамну". 38.823 SM-06_utonul.005 Нямту хууˀсытə кəндəтəну потом — Əəˀ, ???. Нямту хууˀсытə кəндəтəну потом — Əəˀ. Nʼamtu huuɁsɨtə kəndətənu potom — ƏəɁ. Nʼamtu huuɁsɨtə kəndətənu potom — ƏəɁ, ???. Nʼamtu huuɁsɨtə kəndətənu potom ƏəɁ, ???. nʼa -mtu huu -sɨtə kəndə -tənu *** əəɁ *** друг -ACC.3SG искать -AND -FUT .3SG.S нарта -LOC *** да *** friend -ACC.3SG look.for -AND -FUT .3SG.S sledge -LOC *** yes *** nʼa -mtu huj -Ɂsutə -∅ kəntə -ntənu *** əəɁ *** друг -ACC.3SG искать -AND -FUT -[3SG.S] нарта -LOC *** да *** friend -ACC.3SG look.for -AND -FUT -[3SG.S] sledge -LOC *** yes *** n -n.case-poss v -v.deriv.v -v.tense -v.pn n -n.case *** n/a ptcl *** За ней поедет потом налегке на санке. 42.927 SM-06_utonul.006 Тəтiрə тахариабиˀ нямту хууˀсытə тəнiˀиа карəбӱнӱнтӱ. Тəтiрə тахариабиˀ нямту хууˀсытə тəнiˀиа карəбӱнӱнтӱ. Tətirə tahari͡abiɁ nʼamtu huuɁsɨtə təniɁi͡a karəbününtü. Tətirə tahari͡abiɁ nʼamtu huuɁsɨtə təniɁi͡a karəbününtü. Tətirə tahari͡abiɁ nʼamtu huuɁsɨtə təniɁi͡a karəbününtü. təti -rə tahari͡abiɁ nʼa -mtu huu -sɨtə təniɁi͡a karə -bünü -ntü тот -NOM.2SG сейчас друг -ACC.3SG искать -AND -FUT .3SG.S так справиться -CONDFUT -3SG that -NOM.2SG now friend -ACC.3SG look.for -AND -FUT .3SG.S so manage -CONDFUT -3SG -rə tahari͡abiɁ nʼa -mtu huj -Ɂsutə -∅ təniɁi͡a karə -hüɁnü -ntu тот -NOM.2SG сейчас друг -ACC.3SG искать -AND -FUT -[3SG.S] так справиться -CONDFUT -3SG that -NOM.2SG now friend -ACC.3SG look.for -AND -FUT -[3SG.S] so manage -CONDFUT -3SG pr -n.case-poss adv n -n.case-poss v -v.deriv.v -v.tense -v.pn adv v -v.nf -n.poss За ней поедет, когда управится. 50.298 SM-06_utonul.007 Нямту хуумəтымыˀыариаиˀ немыбтыˀыаты сеймы ӈəӡулыаны тəтiрə бəнсə мыəӡəсəбтə бəнсə əндыˀə… лыкумуˀə. Нямту хуумəтымыˀыариаиˀ немыбтыˀыаты сеймы ӈəӡулыаны тəтiрə бəнсə мыəӡəсəбтə бəнсə əндыˀə… лыкумуˀə. Nʼamtu huumətɨmɨɁɨ͡ari͡aiɁ nʼemɨbtɨɁɨ͡atɨ sʼejmɨ ŋəðulɨ͡anɨ tətirə bənsə mɨəðəsəbtə bənsə əndɨɁə… lɨkumuɁə. Nʼamtu huumətɨmɨɁɨ͡ari͡aiɁ nʼemɨbtɨɁɨ͡atɨ sʼejmɨ ŋəðulɨ͡anɨ tətirə bənsə mɨəðəsəbtə bənsə əndɨɁə… lɨkumuɁə. Nʼamtu huumətɨmɨɁɨ͡ari͡aiɁ nʼemɨbtɨɁɨ͡atɨ sʼejmɨ nʼa -mtu huu -mətɨmɨɁɨ͡a -ri͡ai nʼemɨ -btɨ -Ɂɨ͡a -tɨ sʼejmɨ друг -ACC.3SG искать -AND -ABESS -LIM -GEN.PL жена -SUPERLAT -AUGM -GEN.3SG глаз .GEN friend -ACC.3SG look.for -AND -ABESS -LIM -GEN.PL wife -SUPERLAT -AUGM -GEN.3SG eye .GEN nʼa -mtu huj -mətumaɁa -raa nʼemɨ -btə -Ɂa -ntu sʼejmɨ - друг -ACC.3SG искать -AND -ABESS -LIM -GEN.PL жена -SUPERLAT -AUGM -GEN.3SG глаз -[GEN] friend -ACC.3SG look.for -AND -ABESS -LIM -GEN.PL wife -SUPERLAT -AUGM -GEN.3SG eye -[GEN] n -n.case-poss v -v.deriv.v -v.mood -cl -n.case n -adj.deriv -n.deriv -n.case-poss n -n.case ŋəðulɨanɨ tətirə bənsə mɨəðəsəbtə bənsə əndɨɁə… ŋəðu -lɨa -nɨ təti -rə bənsə mɨəðə -səbtə bənsə əndɨ -Ɂə увидеть .Vc -LIM -LOCADV тот -NOM.2SG весь .NOM аргиш -COMIT весь .NOM это.самое -PF .3SG.S see .Vc -LIM -LOCADV that -NOM.2SG all .NOM string.of.sledges -COMIT all .NOM sort.of -PF .3SG.S ŋətə - -raa -nu -rə bənsə -∅ mɨəðə -səbtə bənsə -∅ əntɨ -Ɂə -∅ увидеть -[Vc] -LIM -LOCADV тот -NOM.2SG весь -[NOM] аргиш -COMIT весь -[NOM] это.самое -PF -[3SG.S] see -[Vc] -LIM -LOCADV that -NOM.2SG all -[NOM] string.of.sledges -COMIT all -[NOM] sort.of -PF -[3SG.S] v -deriv -cl -adv.case pr -n.case-poss adj -n.case n -cl adj -n.case n|v -v.tense -v.pn lɨkumuɁə. lɨku -m -uɁə беда -Vm -PF .3SG.S trouble -Vm -PF .3SG.S lɨku -m -Ɂə -∅ беда -Vm -PF -[3SG.S] trouble -Vm -PF -[3SG.S] n -deriv.v -v.tense -v.pn Не успев переправить жену, на глазах у жены вместе с аргишом утонул. 59.256 SM-06_utonul.008 Тəтi сиəр тəнiˀиаисюə мəнə сеймынə ӈəӡуны. Тəтi сиəр тəнiˀиаисюə мəнə сеймынə ӈəӡуны. Təti sʼiər təniɁi͡aisʼüə mənə sʼejmɨnə ŋəðunɨ. Təti sʼiər təniɁi͡aisʼüə mənə sʼejmɨnə ŋəðunɨ. Təti sʼiər təniɁi͡aisʼüə mənə sʼejmɨnə ŋəðunɨ. təti sʼiər təniɁi͡a -i -sʼüə mənə sʼejmɨ -nə ŋəðu -nɨ тот дело .NOM так -быть -PRAET .3SG.S я глаз -GEN.1SG увидеть .Vc -LOCADV that affair .NOM so -be -PRAET .3SG.S I eye -GEN.1SG see .Vc -LOCADV sʼiər -∅ təniɁi͡a -ij -suə -∅ mənə sʼejmɨ -nə ŋətə - -nu тот дело -[NOM] так -быть -PRAET -[3SG.S] я глаз -GEN.1SG увидеть -[Vc] -LOCADV that affair -[NOM] so -be -PRAET -[3SG.S] I eye -GEN.1SG see -[Vc] -LOCADV pr n -n.case adv -v -v.tense -v.pn pr n -n.case-poss v -deriv -adv.case Это дело было прямо на моих глазах. Это фраза была добавлена при расшифровке, в записи ее нет. 59.257 SM-06_utonul.009 — Оу, хиˀəмəу, быӡə куньди чимсюˀə. — Оу, хиˀəмəу, быӡə куньди чимсюˀə. — Ou, hiɁəməu, bɨðə kunʼdʼi tʼimsʼüɁə. — Ou, hiɁəməu, bɨðə kunʼdʼi tʼimsʼüɁə. Ou, hiɁəməu, bɨðə kunʼdʼi tʼimsʼüɁə. ou hiɁəmə -u bɨð kunʼdʼi tʼimsʼü -Ɂə Excl INTERJ -EXCL вода .GEN внутри .LATADV исчезнуть -PF .3SG.S Excl INTERJ -EXCL water .GEN inside .LATADV disappear -PF .3SG.S ou hiɁəmə -əu bɨɁ - kunsɨ - tʼimsʼü -Ɂə -∅ Excl INTERJ -EXCL вода -[GEN] внутри -[LATADV] исчезнуть -PF -[3SG.S] Excl INTERJ -EXCL water -[GEN] inside -[LATADV] disappear -PF -[3SG.S] n/a interj interj -cl n -n.case pp -adv.case v -v.tense -v.pn – О, в воде исчез. Слова слушательницы (НД). 62.508 SM-06_utonul.010 Она смотрит с того берега, и муж утонул, и она кое-как так перебралась надругой берег. Она смотрит с того берега, и муж утонул, и она кое-как так перебралась на другой берегю Ona smotrit s togo berʼega, i muzh utonul, i ona koʼe-kak tak perʼebralasʼ na drugoj berʼeg. Ona smotrit s togo berʼega, i muzh utonul, i ona koʼe-kak tak perʼebralasʼ na drugoj berʼeg. Ona smotrit s togo berʼega, i muzh utonul, i ona koʼe-kak tak perʼebralasʼ na drugoj berʼeg. Она смотрит с того берега, и муж утонул, и она кое-как так перебралась на другой берег. Вся фраза по-русски. 75.975 SM-06_utonul.011 Тайӈиə кəитə кунiˀиайчекӱə тəнiˀиа бəудюˀə кунiˀиайчиˀ ихӱтӱ. Тайӈиə кəитə кунiˀиайчекӱə тəнiˀиа бəудюˀə кунiˀиайчиˀ ихӱтӱ. Tajŋiə kəitə kuniɁi͡ajtʼəküə təniɁi͡a bəudʼüɁə kuniɁi͡ajtʼiɁ ihütü. Tajŋiə kəitə kuniɁi͡ajtʼəküə təniɁi͡a bəudʼüɁə kuniɁi͡ajtʼiɁ ihütü. Tajŋiə kəitə kuniɁi͡ajtʼəküə təniɁi͡a bəudʼüɁə kuniɁi͡ajtʼiɁ tajŋiə kəi -tə kuniɁi͡a -jtʼə -küə təniɁi͡a bəudʼ -üɁə kuniɁi͡a -jtʼi противоположный сторона -LAT как -EMPH1 -то1 так переправиться -PF .3SG.S как -EMPH1 -GEN.PL opposite side -LAT how -EMPH1 -CL1 so cross -PF .3SG.S how -EMPH1 -GEN.PL tajŋiə kəi -ntə kuniɁi͡a -tʼə -küə təniɁi͡a bəuɁ -Ɂə -∅ kuniɁi͡a -tʼə противоположный сторона -LAT как -EMPH1 -то1 так переправиться -PF -[3SG.S] как -EMPH1 -GEN.PL opposite side -LAT how -EMPH1 -CL1 so cross -PF -[3SG.S] how -EMPH1 -GEN.PL adj n -n.case pr -cl -cl adv v -v.tense -v.pn pr -cl -n.case ihütü. i -hü -tü быть -COND -3SG be -COND -3SG ij -hüɁ -ntu быть -COND -3SG be -COND -3SG v -v.nf -n.poss Как-то на тот берег перебалась. 80.883 SM-06_utonul.012 Сиӡи нюə мындыты, ӈамиайчу ны, ӈамиайчу куəдюму. Сиӡи нюə мындыты, ӈамиайчу ны, ӈамиайчу куəдюму. Sʼiði nʼüə mɨndɨtɨ, ŋami͡ajtʼü nɨ, ŋami͡ajtʼü kuədʼümu. Sʼiði nʼüə mɨndɨtɨ, ŋami͡ajtʼü nɨ, ŋami͡ajtʼü kuədʼümu. Sʼiði nʼüə mɨndɨtɨ, ŋami͡ajtʼü nɨ, ŋami͡ajtʼü kuədʼümu. sʼiði nʼüə mɨndɨ -tɨ ŋami͡aj -tʼü ŋami͡aj -tʼü kuədʼümu два -ACC ребенок -ACC нести -PRAES .3SG.S другой -NOM.3SG женщина .NOM другой -NOM.3SG мужчина .NOM two -ACC child -ACC carry -PRAES .3SG.S other -NOM.3SG woman .NOM other -NOM.3SG man .NOM sʼiti - nʼüə - mɨntɨɁ -ntu -∅ ŋami͡aj -tu -∅ ŋami͡aj -tu kuədʼümu -∅ два -ACC ребенок -ACC нести -PRAES -[3SG.S] другой -NOM.3SG женщина -[NOM] другой -NOM.3SG мужчина -[NOM] two -ACC child -ACC carry -PRAES -[3SG.S] other -NOM.3SG woman -[NOM] other -NOM.3SG man -[NOM] num -n.case n -n.case v -v.tense -v.pn adj -n.case-poss n -n.case adj -n.case-poss n -n.case Двоих ведет, одна девочка, другой – мальчик. 83.947 SM-06_utonul.013 Куəдюмубтаˀадюм нюəӡы тыбыйкиаˀку, ӈамиайчу лабсюˀтаˀа, анiкаˀа лабсюˀтаˀа. Куəдюмубтаˀадюм нюəӡы тыбыйкиаˀку, ӈамиайчу лабсюˀтаˀа, анiкаˀа лабсюˀтаˀа. KuədʼümubtaɁadʼüm nʼüəðɨ tɨbɨjki͡aɁku, ŋami͡ajtʼü labsʼüɁtaɁa, anikaɁa labsʼüɁtaɁa. KuədʼümubtaɁadʼüm nʼüəðɨ tɨbɨjki͡aɁku, ŋami͡ajtʼü labsʼüɁtaɁa, anikaɁa labsʼüɁtaɁa. KuədʼümubtaɁadʼüm nʼüəðɨ tɨbɨjki͡aɁku, ŋami͡ajtʼü kuədʼümu -bta -Ɂa -dʼüm nʼüə -ðɨ tɨbɨjki͡a -Ɂku ŋami͡aj -tʼü мужчина -SUPERLAT -AUGM -SPEC ребенок -NOM.3SG подросток -DIM .NOM другой -NOM.3SG man -SUPERLAT -AUGM -SPEC child -NOM.3SG youth -DIM .NOM other -NOM.3SG kuədʼümu -btə -Ɂa -dʼum nʼüə -tu tɨbɨjki͡a -Ɂku -∅ ŋami͡aj -tu мужчина -SUPERLAT -AUGM -SPEC ребенок -NOM.3SG подросток -DIM -[NOM] другой -NOM.3SG man -SUPERLAT -AUGM -SPEC child -NOM.3SG youth -DIM -[NOM] other -NOM.3SG n -adj.deriv -n.deriv -n.deriv n -n.case-poss n -n.deriv -n.case adj -n.case-poss labsʼüɁtaɁa, anikaɁa labsʼüɁtaɁa. labsʼü -ta -Ɂa anikaɁa labsʼü -ta -Ɂa люлька -VGS -PTPRAES -AUGM .NOM большой .NOM люлька -VGS -PTPRAES -AUGM .NOM cradle -VGS -PTPRAES -AUGM .NOM big .NOM cradle -VGS -PTPRAES -AUGM .NOM labsə -ntuə -Ɂa -∅ anikaɁa -∅ labsə -ntuə -Ɂa -∅ люлька -VGS -PTPRAES -AUGM -[NOM] большой -[NOM] люлька -VGS -PTPRAES -AUGM -[NOM] cradle -VGS -PTPRAES -AUGM -[NOM] big -[NOM] cradle -VGS -PTPRAES -AUGM -[NOM] n -n.deriv.v -v.nf -n.deriv -n.case adj -n.case n -n.deriv.v -v.nf -n.deriv -n.case Пацан мальчик, другая на люльке, большая. 92.210 SM-06_utonul.014 Тəтiрə тахариабиˀ кунiˀиа мечеӈыты, ӈуəляиˀ лыкумуˀə, маантəну сəбуˀтəӈуӡу кунiˀиамечеӈынты. Тəтiрə тахариабиˀ кунiˀиа мечеӈыты, ӈуəляиˀ лыкумуˀə, маантəну сəбуˀтəӈуӡу кунiˀиа мечеӈынты. Tətirə tahari͡abiɁ kuniɁi͡a metʼəŋɨtɨ, ŋuəlʼaiɁ lɨkumuɁə, maantənu səbuɁtəŋuðu kuniɁi͡a metʼəŋɨntɨ. Tətirə tahari͡abiɁ kuniɁi͡a metʼəŋɨtɨ, ŋuəlʼaiɁ lɨkumuɁə, maantənu səbuɁtəŋuðu kuniɁi͡a metʼəŋɨntɨ. Tətirə tahari͡abiɁ kuniɁi͡a mejtʼəŋɨtɨ, ŋuəlʼaiɁ lɨkumuɁə, təti -rə tahari͡abiɁ kuniɁi͡a mej -tʼə -ŋɨ -tɨ ŋuə -lʼai lɨku -m -uɁə тот -NOM.2SG сейчас как сделать -FUT -INTERR -3SG.O быть -LIM -GEN.PL беда -Vm -PF .3SG.S that -NOM.2SG now how do -FUT -INTERR -3SG.O be -LIM -GEN.PL trouble -Vm -PF .3SG.S -rə tahari͡abiɁ kuniɁi͡a mej -ntə -ŋu -tu ij -raa lɨku -m -Ɂə -∅ тот -NOM.2SG сейчас как сделать -FUT -INTERR -3SG.O быть -LIM -GEN.PL беда -Vm -PF -[3SG.S] that -NOM.2SG now how do -FUT -INTERR -3SG.O be -LIM -GEN.PL trouble -Vm -PF -[3SG.S] pr -n.case-poss adv pr v -v.tense -v.mood -v.pn v -cl -n.case n -deriv.v -v.tense -v.pn maantənu səbuɁtəŋuðu kuniɁi͡a mejtʼəŋɨtɨ. maa -ntənu səbuɁ -tə -ŋu -ðu kuniɁi͡a mej -tʼə -ŋɨ -tɨ что -LOC вытащить -FUT -INTERR -3SG.O как сделать -FUT -INTERR -3SG.O what -LOC pull.out -FUT -INTERR -3SG.O how do -FUT -INTERR -3SG.O maa -ntənu səhuɁ -ntə -ŋu -tu kuniɁi͡a mej -ntə -ŋu -tu что -LOC вытащить -FUT -INTERR -3SG.O как сделать -FUT -INTERR -3SG.O what -LOC pull.out -FUT -INTERR -3SG.O how do -FUT -INTERR -3SG.O pr -n.case v -v.tense -v.mood -v.pn pr v -v.tense -v.mood -v.pn Что сделает, как вытащит, уже утонул, чем вытащит. 101.006 SM-06_utonul.015 Тəтiрə хӱəтиˀ бииˀиаиӡə мыəдисы нюəгəичи мындысы. Тəтiрə хӱəтиˀ бииˀиаиӡə мыəдисы нюəгəичи мындысы. Tətirə hüətiɁ biiɁi͡aiðə mɨədʼisɨ nʼüəgəitʼi mɨndɨsɨ. Tətirə hüətiɁ biiɁi͡aiðə mɨədʼisɨ nʼüəgəitʼi mɨndɨsɨ. Tətirə hüətiɁ biiɁi͡aiðə mɨədʼisɨ nʼüəgəitʼi mɨndɨsɨ. təti -rə hüə -tiɁ bii -Ɂi͡ai -ðə mɨədʼi -sɨ nʼüə -gə -itʼi mɨndɨ -sɨ тот -NOM.2SG год -LAT.PL уйти -PF -3SG.R идти.пешком -INF ребенок -DU -ACC.PL.3SG нести -INF that -NOM.2SG year -LAT.PL go.away -PF -3SG.R go.on.foot -INF child -DU -ACC.PL.3SG carry -INF -rə hüə -ntiɁ biu -Ɂə -tə mɨədʼi -sa nʼüə -kəj -tʼü mɨntɨɁ -sa тот -NOM.2SG год -LAT.PL уйти -PF -3SG.R идти.пешком -INF ребенок -DU -ACC.PL.3SG нести -INF that -NOM.2SG year -LAT.PL go.away -PF -3SG.R go.on.foot -INF child -DU -ACC.PL.3SG carry -INF pr -n.case-poss n -n.case v -v.tense -v.pn v -v.inf n -n.number -n.case-poss v -v.inf И она все время идет пешком, ведя детей. 104.469 SM-06_utonul.016 Тəнiˀиа тахариабиˀ нерəӡəты маараа ӈəтумкəндыˀ, дётӱрӱəӈалəˀ ӈəтумкəндыˀ, ӈӱлиаӡəӈалəˀӈəтумкəндыˀ, тахариаа тəбтə корсə хонтыəгӱмӱ /ниӈыӡыˀ/ ниӈыӡыӡыӈ ментiӡиˀ, нюə хондытəты. Тəнiˀиа тахариабиˀ нерəӡəты маараа ӈəтумкəндыˀ, дётӱрӱəӈалəˀ ӈəтумкəндыˀ, ӈӱлиаӡəӈалəˀ ӈəтумкəндыˀ, тахариаа тəбтəкорсə хонтыəгӱмӱ ниӈыӡыӡыӈ ментiӡиˀ, нюə хондытəты. TəniɁi͡a tahari͡abiɁ nʼerəðətɨ maaraa ŋətumkəndɨɁ, dʼotürüəŋaləɁ ŋətumkəndɨɁ, ŋülʼi͡aðəŋaləɁ ŋətumkəndɨɁ, tahari͡aa təbtə korsəhontɨəgümü nʼiŋɨðɨðɨŋ mentiðiɁ, nʼüə hondɨtətɨ. TəniɁi͡a tahari͡abiɁ nʼerəðətɨ maaraa ŋətumkəndɨɁ, dʼotürüəŋaləɁ ŋətumkəndɨɁ, ŋülʼi͡aðəŋaləɁ ŋətumkəndɨɁ, tahari͡aa təbtəkorsə hontɨəgümü /nʼiŋɨðɨɁ/ nʼiŋɨðɨðɨŋ mentiðiɁ, nʼüə hondɨtətɨ. TəniɁi͡a tahari͡abiɁ nʼerəðətɨ maaraa ŋətumkəndɨɁ, təniɁi͡a tahari͡abiɁ nʼerə -ðə -tɨ maa -raa ŋətu -m -kə -ndɨ так сейчас перед -ABLADV -3SG что -LIM .NOM увидеть -Vm -ITER -PRAES -3PL.S so now before -ABLADV -3SG what -LIM .NOM see -Vm -ITER -PRAES -3PL.S təniɁi͡a tahari͡abiɁ nʼerə -tə -ntu maa -raa -∅ ŋətə -m -kə -ntu так сейчас перед -ABLADV -3SG что -LIM -[NOM] увидеть -Vm -ITER -PRAES -3PL.S so now before -ABLADV -3SG what -LIM -[NOM] see -Vm -ITER -PRAES -3PL.S adv adv pp -adv.case -n.poss pr -cl -n.case v -deriv.v -v.deriv -v.tense -v.pn dʼotürüəŋaləɁ ŋətumkəndɨɁ, ŋülʼi͡aðəŋaləɁ dʼotür -üə -ŋalə ŋətu -m -kə -ndɨ ŋülʼi͡aðə -ŋalə ходить -PTPRAES -даже -NOM.PL увидеть -Vm -ITER -PRAES -3PL.S волк -даже -NOM.PL walk -PTPRAES -EVEN -NOM.PL see -Vm -ITER -PRAES -3PL.S wolf -EVEN -NOM.PL dʼotür -ntuə -ŋalə ŋətə -m -kə -ntu ŋülʼi͡aðə -ŋalə ходить -PTPRAES -даже -NOM.PL увидеть -Vm -ITER -PRAES -3PL.S волк -даже -NOM.PL walk -PTPRAES -EVEN -NOM.PL see -Vm -ITER -PRAES -3PL.S wolf -EVEN -NOM.PL v -v.nf -cl -n.number v -deriv.v -v.deriv -v.tense -v.pn n -cl -n.number ŋətumkəndɨɁ, tahari͡aa təbtə korsə hontɨəgümü /nʼiŋɨðɨɁ/ ŋətu -m -kə -ndɨ tahari͡aa təbtə korsə hon -tɨə -gümü /nʼi -ŋɨðɨ -Ɂ/ увидеть -Vm -ITER -PRAES -3PL.S теперь тоже душа -ACC иметь -PTPRAES -то2 /NEG -ли -3PL.S/ see -Vm -ITER -PRAES -3PL.S now also spirit -ACC have -PTPRAES -CL2 /NEG -INDEF -3PL.S/ ŋətə -m -kə -ntu tahari͡aa təbtə korsə - hon -ntuə -kümü /nʼi -ŋutu -Ɂ/ увидеть -Vm -ITER -PRAES -3PL.S теперь тоже душа -ACC иметь -PTPRAES -то2 /NEG -ли -3PL.S/ see -Vm -ITER -PRAES -3PL.S now also spirit -ACC have -PTPRAES -CL2 /NEG -INDEF -3PL.S/ v -deriv.v -v.deriv -v.tense -v.pn adv adv n -n.case v -v.nf -cl /v -cl -v.pn/ nʼiŋɨðɨðɨŋ mentiðiɁ, nʼüə hondɨtətɨ. nʼi -ŋɨðɨ -ðɨŋ menti -ði nʼüə ho -ndɨ -tə -tɨ NEG -ли -3PL.O трогать -D1 -CN ребенок -ACC нести -VNTEMP1 -LAT -3SG NEG -INDEF -3PL.O touch -D1 -CN child -ACC carry -VNTEMP1 -LAT -3SG nʼi -ŋutu -tuŋ mentɨ -tə nʼüə - hon -ntu -ntə -ntu NEG -ли -3PL.O трогать -D1 -CN ребенок -ACC нести -VNTEMP1 -LAT -3SG NEG -INDEF -3PL.O touch -D1 -CN child -ACC carry -VNTEMP1 -LAT -3SG v -cl -v.pn v -deriv -v.cn n -n.case v -v.nmnz -n.case -n.poss Спереди она видела дальше разное (медведей), даже волков, тоже они с душой, поэтому, наверное,не трогают, ребенка несет. 119.045 SM-06_utonul.017 Тəтiрə маачетiнi дягəӡəндiнi мааˀкӱндiнi тахариаа муруӈгандiнi маа нюəˀкӱчу ӈəмəбтугучу. Тəтiрə маачетiнi дягəӡəндiнi мааˀкӱндiнi тахариаа муруӈгандiнi маа нюəˀкӱчу ӈəмəбтугучу. Tətirə maatʼətini dʼagəðəndini maaɁkündini tahari͡aa muruŋgandini maa nʼüəɁkütʼü ŋəməbtugutʼü. Tətirə maatʼətini dʼagəðəndini maaɁkündini tahari͡aa muruŋgandini maa nʼüəɁkütʼü ŋəməbtugutʼü. Tətirə maatʼətini dʼagəðəndini maaɁkündini tahari͡aa muruŋgandini maa təti -rə maa -tʼə -tini dʼagəðə -ndini maa -Ɂkü -ndini tahari͡aa muruŋga -ndini maa тот -NOM.2SG что -EMPH1 -LOC.PL ягода -LOC.PL что -DIM -LOC.PL теперь морошка -LOC.PL что .NOM that -NOM.2SG what -EMPH1 -LOC.PL berry -LOC.PL what -DIM -LOC.PL now cloudberry -LOC.PL what .NOM -rə maa -tʼə -ntinu dʼagəðə -ntinu maa -Ɂku -ntinu tahari͡aa muruŋga -ntinu maa -∅ тот -NOM.2SG что -EMPH1 -LOC.PL ягода -LOC.PL что -DIM -LOC.PL теперь морошка -LOC.PL что -[NOM] that -NOM.2SG what -EMPH1 -LOC.PL berry -LOC.PL what -DIM -LOC.PL now cloudberry -LOC.PL what -[NOM] pr -n.case-poss pr -cl -n.case n -n.case pr -n.deriv -n.case adv n -n.case pr -n.case nʼüəɁkütʼü ŋəməbtugutʼü. nʼüə -Ɂkü -tʼü ŋəm -əbtu -gu -tʼü ребенок -DIM -ACC.PL.3SG съесть -CAUS -DUR -PRAES .3SG.S child -DIM -ACC.PL.3SG eat.up -CAUS -DUR -PRAES .3SG.S nʼüə -Ɂku -tʼü ŋəm -btu -kuj -ntu -∅ ребенок -DIM -ACC.PL.3SG съесть -CAUS -DUR -PRAES -[3SG.S] child -DIM -ACC.PL.3SG eat.up -CAUS -DUR -PRAES -[3SG.S] n -n.deriv -n.case-poss v -v.deriv -v.deriv -v.tense -v.pn Она хоть чем, ягодками, морошками детишек своих кормит. 124.957 SM-06_utonul.018 Сама тоже питается. Сама тоже питается Sama tozhʼe pitaʼetsʼa Sama tozhʼe pitaʼetsʼa. Sama tozhʼe pitaʼetsʼa. Сама тоже питается. 129.149 SM-06_utonul.019 Тəбтə тəрəдиндiнi ӈəмуру сыты, маа ӈəмсаˀтəӈу əхы. Тəбтə тəрəдиндiнi ӈəмуру сыты, маа ӈəмсаˀтəӈу əхы. Təbtə tərədʼindini ŋəmuru sɨtɨ, maa ŋəmsaɁtəŋu əhɨ. Təbtə tərədʼindini ŋəmuru sɨtɨ, maa ŋəmsaɁtəŋu əhɨ. Təbtə tərədʼindini ŋəmuru sɨtɨ, maa ŋəmsaɁtəŋu əhɨ. təbtə tərədʼi -ndini ŋəm -ur -u sɨtɨ maa ŋəmsa -tə -ŋu əhɨ тоже такой -LOC.PL съесть -Vr -PRAES .3SG.S он что еда -VGS -FUT -INTERR .3SG.S разве also such -LOC.PL eat.up -Vr -PRAES .3SG.S he what food -VGS -FUT -INTERR .3SG.S perhaps təbtə tərədʼi -ntinu ŋəm -r -ntu -∅ sɨtɨ maa ŋəmsu -ntə -ŋu -∅ əhɨ тоже такой -LOC.PL съесть -Vr -PRAES -[3SG.S] он что еда -VGS -FUT -INTERR -[3SG.S] разве also such -LOC.PL eat.up -Vr -PRAES -[3SG.S] he what food -VGS -FUT -INTERR -[3SG.S] perhaps adv adj -n.case v -deriv.v -v.tense -v.pn pr pr n -n.deriv.v -v.tense -v.mood -v.pn vadv Тоже сама такое кушает, а что же она будет кушать. 135.013 SM-06_utonul.020 Кəндӱчу маачу бəньдикааˀ сыыəˀ, бəньдеˀ лыкумуˀəˀ. Кəндӱчу маачу бəньдикааˀ сыыˀəˀ, бəньдеˀ лыкумуˀəˀ. Kəndütʼü maatʼü bənʼdʼikaaɁ sɨɨɁəɁ, bənʼdʼəɁ lɨkumuɁəɁ. Kəndütʼü maatʼü bənʼdʼikaaɁ sɨɨɁəɁ, bənʼdʼəɁ lɨkumuɁəɁ. Kəndütʼü maatʼü bənʼdʼikaaɁ sɨɨɁəɁ, bənʼdʼəɁ kəndü -tʼü maa -tʼü bənʼdʼi -ka -a sɨɨ -Ɂə bənʼdʼə нарта -NOM.PL.3SG что -NOM.PL.3SG весь -D3 -ADJ -NOM.PL утонуть -PF -3PL.S весь -NOM.PL sledge -NOM.PL.3SG what -NOM.PL.3SG all -D3 -ADJ -NOM.PL drown -PF -3PL.S all -NOM.PL kəntə -tʼü maa -tʼü bənsə -ka sɨə -Ɂə bənsə нарта -NOM.PL.3SG что -NOM.PL.3SG весь -D3 -ADJ -NOM.PL утонуть -PF -3PL.S весь -NOM.PL sledge -NOM.PL.3SG what -NOM.PL.3SG all -D3 -ADJ -NOM.PL drown -PF -3PL.S all -NOM.PL n -n.case-poss pr -n.case-poss adj -deriv -n.deriv.adj -n.number v -v.tense -v.pn adj -n.number lɨkumuɁəɁ. lɨku -m -uɁə беда -Vm -PF -3PL.S trouble -Vm -PF -3PL.S lɨku -m -Ɂə беда -Vm -PF -3PL.S trouble -Vm -PF -3PL.S n -deriv.v -v.tense -v.pn Санки все утонули, все утонуло. 140.302 SM-06_utonul.021 Тəнiˀиа тахариаа мааче ихӱтӱ /// кучитӱ дермəəны каӈгӱченунту ихӱтӱ маӡəй ӈəӡиˀə. Тəнiˀиа тахариаа мааче ихӱтӱ кучитӱ дермəəны каӈгӱченунту ихӱтӱ маӡəй ӈəӡиˀə. TəniɁi͡a tahari͡aa maatʼə ihütü kutʼitü dʼerməənɨ kaŋgütʼənuntu ihütü maðəj ŋəðiɁə. TəniɁi͡a tahari͡aa maatʼə ihütü /// kutʼitü dʼerməənɨ kaŋgütʼənuntu ihütü maðəj ŋəðiɁə. TəniɁi͡a tahari͡aa maatʼə ihütü /// kutʼitü dʼerməənɨ təniɁi͡a tahari͡aa maa -tʼə i -hü -tü /// kutʼi -tü dʼer -məənɨ так теперь что -EMPH1 быть -COND -3SG /// трудность -GEN.PL.3SG середина -PROLADV so now what -EMPH1 be -COND -3SG /// difficulty -GEN.PL.3SG middle -PROLADV təniɁi͡a tahari͡aa maa -tʼə ij -hüɁ -ntu /// kutʼə -tu dʼer -məənu так теперь что -EMPH1 быть -COND -3SG /// трудность -GEN.PL.3SG середина -PROLADV so now what -EMPH1 be -COND -3SG /// difficulty -GEN.PL.3SG middle -PROLADV adv adv pr -cl v -v.nf -n.poss ll n -n.case-poss adv -adv.case kaŋgütʼənuntu ihütü maðəj ŋəðiɁə. kaŋgü -tʼə -nu -ntu i -hü -tü mað -əj ŋəði -Ɂə когда -EMPH1 -LOCADV -3SG быть -COND -3SG чум -ACC.PL найти -PF .3SG.S when -EMPH1 -LOCADV -3SG be -COND -3SG tent -ACC.PL find -PF .3SG.S kaŋkə -tʼə -nu -ntu ij -hüɁ -ntu maɁ -j ŋətə -Ɂə -∅ когда -EMPH1 -LOCADV -3SG быть -COND -3SG чум -ACC.PL найти -PF -[3SG.S] when -EMPH1 -LOCADV -3SG be -COND -3SG tent -ACC.PL find -PF -[3SG.S] pr -cl -adv.case -n.poss v -v.nf -n.poss n -n.case v -v.tense -v.pn Через всякие трудности, в конце концов нашла стойбище. 146.625 SM-06_utonul.022 Маӡəй ӈəтəдя тахариаа тəндə нюəˀкӱсəбтə бəнсə тынтубтырыˀиӡə, тəнiˀиа ӈəмəбтураˀиӡə, бəнсəкуˀ əрəкəримӱˀə. Маӡəй ӈəтəдя тахариаа тəндə нюəˀкӱсəбтə бəнсə тынтубтырыˀиӡə, тəнiˀиа ӈəмəбтураˀиӡə, бəнсə куˀ əрəкəримӱˀə. Maðəj ŋətədʼa tahari͡aa təndə nʼüəɁküsəbtə bənsə tɨntubtɨrɨɁiðə, təniɁia ŋəməbturaɁiðə, bənsə kuɁ ərəkərimüɁə. Maðəj ŋətədʼa tahari͡aa təndə nʼüəɁküsəbtə bənsə tɨntubtɨrɨɁiðə, təniɁia ŋəməbturaɁiðə, bənsə kuɁ ərəkərimüɁə. Maðəj ŋətədʼa tahari͡aa təndə nʼüəɁküsəbtə bənsə mað -əj ŋətə -dʼa tahari͡aa təndə nʼüə -Ɂkü -səbtə bənsə чум -ACC.PL найти -INF теперь тот .LATADV ребенок -DIM -COMIT весь .NOM tent -ACC.PL find -INF now that .LATADV child -DIM -COMIT all .NOM maɁ -j ŋətə -sa tahari͡aa - nʼüə -Ɂku -səbtə bənsə -∅ чум -ACC.PL найти -INF теперь тот -[LATADV] ребенок -DIM -COMIT весь -[NOM] tent -ACC.PL find -INF now that -[LATADV] child -DIM -COMIT all -[NOM] n -n.case v -v.inf adv pr -adv.case n -n.deriv -cl adj -n.case tɨntubtɨrɨɁiðə, təniɁi͡a ŋəməbturaɁiðə, bənsə kuɁ tɨntu -btɨ -rɨ -Ɂi -ðə təniɁi͡a ŋəm -əbtu -ra -Ɂi -ðə bənsə kuɁ ожить -CAUS -PASS -PF -3SG.R так съесть -CAUS -PASS -PF -3SG.R весь .NOM совсем return.to.life -CAUS -PASS -PF -3SG.R so eat.up -CAUS -PASS -PF -3SG.R all .NOM entirely tɨntu -btu -ru -Ɂə -tə təniɁi͡a ŋəm -btu -ru -Ɂə -tə bənsə -∅ kuɁ ожить -CAUS -PASS -PF -3SG.R так съесть -CAUS -PASS -PF -3SG.R весь -[NOM] совсем return.to.life -CAUS -PASS -PF -3SG.R so eat.up -CAUS -PASS -PF -3SG.R all -[NOM] entirely v -v.deriv -v.deriv -v.tense -v.pn adv v -v.deriv -v.deriv -v.tense -v.pn adj -n.case adv ərəkərimüɁə. ərəkəri -m -üɁə красивый -Vm -PF .3SG.S beautiful -Vm -PF .3SG.S ərəkərə -m -Ɂə -∅ красивый -Vm -PF -[3SG.S] beautiful -Vm -PF -[3SG.S] adj -deriv.v -v.tense -v.pn Вместе с детьми ее оживили, накормили, все стало хорошо. 154.132 SM-06_utonul.023 Только мужа потеряла, и всю свою, все свое богатство, то, что везла. — Все свои вещи. — Ага… Только мужа потеряла, и всю свою, все свое богатство, то, что везла. — Все свои вещи. — Ага… Tolʼko muzha potʼerʼala, i vsʼu svoju, vse svoje bogatstvo, to, chto vʼezla. — Vsʼe svoi vʼeshchi. — Aga… Tolʼko muzha potʼerʼala, i vsʼu svoju, vse svoje bogatstvo, to, chto vʼezla. — Vsʼe svoi vʼeshchi. — Aga… Tolʼko muzha potʼerʼala, i vsʼu svoju, vse svoje bogatstvo, to, chto vʼezla. Vsʼe svoi vʼeshchi. Aga… Только мужа потеряла, и всю свою, все свое богатство, то, что везла. — Все свои вещи. — Ага… Вся фраза по-русски. 161.703 SM-06_utonul.024 Бəлта тəˀ. Бəлта тəˀ. Bəlta təɁ. Bəlta təɁ. Bəlta təɁ. bəlta təɁ все ведь all you.know bəlta təɁ все ведь all you.know n ptcl Всё.